Fıtır sadakasının meşruiyeti Kur'an'a, Sünnete ve âlimlerin icmaına dayanır.

Tabiinden Ekrem bin Abdullah bin Abbas -Allah onlardan razı olsun- şöyle demiştir: "Kişi fıtır sadakasını bayram günü namazından önce versin, çünkü Yüce Allah şöyle buyuruyor: "Temizlenen, Rabbinin adını anan ve namaz kılan kurtuluşa ermiştir." (A'la Suresi: 14. ayet) İbn Huzeyme'den rivayet edildiğine göre Rasulullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem) bu ayet soruldu... "Fıtır sadakası hakkında nazil oldu" buyurdu. (Sahih-i İbn Hüzeyme: Cilt 4, sayfa 90).

Sünnete gelince, Sahih-i Buhari: Zekat Kitabı, Sadaka-i Fıtır'ın Farziyeti Bölümü (2/130): 1503 numara ve Sahih-i Müslim: Zekât Kitabı, Müslümanların Fıtır Sadakası Bölümü (2/677): 12-984. İbn Ömer radıyallahu anhümâ'dan rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Ramazan ayında Fıtır sadakasını şöyle farz kılmıştır: "Müslümanlardan hür, köle, erkek, kadın, erkek çocuk ve kız için bir sa' hurma veya arpa sadakasıdır.

İcma konusuna gelince, İbn Mundhir, Kitabu'l-İcma' adlı eserinde (s. 47) şöyle demiştir "Fıtır sadakasının farz olduğu konusunda icma vardır." Beyhakî, Nevevî'nin Mecmu'unda (6/104) şöyle demiştir "Fıtır sadakasının farz olduğu konusunda âlimler arasında görüş birliği vardır."

Hüküm şudur: Yukarıdaki hadiste belirtildiği gibi, erkek veya kadın, genç veya yaşlı her Müslüman için farzdır.

İki temel nedenden dolayı reçete edilmiştir:

- Bireysel fayda: Oruçluyu oruç sırasında oluşabilecek hatalardan arındırır ve zekâtın kökeni arınmaya dayanır. Allah şöyle buyurur: "Onların mallarından bir sadaka al ki, kendilerini temizleyip arındırasın." (Kur'an 9:103)

- Sosyal fayda: İhtiyaç sahiplerine yiyecek sağlar ve onları Ramazan Bayramı günü dilenmekten kurtararak neşe ve mutluluk yayar.

Ebu Davud'un İbn Abbas'tan rivayet ettiğine göre (Sünen-i Ebi Davud: Zekât Bölümü: Fıtır Zekâtı Bölümü: (2/111) Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- fıtır sadakasını oruçluyu hayâsızlıktan ve pislikten arındırmak ve yoksulu doyurmak için farz kılmıştır. Kim bunu namazdan önce verirse zekât, namazdan sonra verirse genel sadaka olarak kabul edilir.

Ramazan Zekatının zamanı ve vade tarihi:

Ne zaman ödenmesi gerektiği konusunda farklı görüşler vardır. Bazı âlimlere göre Ramazan ayının son günü gün batımında, bazılarına göre ise Ramazan Bayramı günü gün doğumunda ödenmesi gerekir.

Ödeme zamanı söz konusu olduğunda, üç tür vardır:

a) Ödeme için tercih edilen süre, Ramazan Bayramı günü sabah namazı ile bayram namazı arasıdır.

b) Ödeme için caiz olan süre bayramdan bir veya üç gün öncesidir. İmam Malik, Nafi'den Abdullah bin Ömer'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Fıtır sadakasını toplayan kişiye Ramazan bayramından iki veya üç gün önce gönderirdi." (Malik'in Muvatta'ı: Zekât Kitabı: Fıtır sadakasının gönderilme zamanı bölümü: (1/285; Sayı: 55).

c) Ek ödemenin vakti bayram namazından sonradır ve bu vakit geçmedikçe ödeme süresi sona ermez. Bir önceki hadiste belirtildiği gibi: "... kim namazdan önce harcarsa, onun için zekât olarak kabul edilir ve kim namazdan sonra harcarsa, genel sadaka olarak kabul edilir."

Ortaya çıkan şey esas olarak ülkedeki baskın gıdadır, örneğin Fas'ta bu esas olarak sert buğday unudur, ancak aynı zamanda "frina" adı verilen yumuşak buğday unu da vardır. Bir kişinin sadece arpa yemesinde bir sakınca yoktur, çünkü bu ülkedeki baskın yiyeceğin ne olduğuna bağlıdır. Tahılların kendisinden, unundan ve ekmeğinden zekât vermek caizdir.

Miktar açısından, bir Sa' (ölçü birimi) dört Mud'a (ölçü birimi), yani dört avuca eşdeğerdir. Kilogram cinsinden gerçek miktar buğday, arpa, pirinç gibi tahıl türlerine göre değişir. Tahılların ağırlığının değiştiği bilinmektedir; bazıları daha hafif, bazıları daha ağır ve bazıları da orta ağırlıktadır. Bir sa'ın ağırlığı aynı tahıl türü içinde bile değişir; yeni mahsul eski mahsulden daha ağırdır. Dolayısıyla kişi dikkatli olur ve fazla alırsa bu daha iyidir.

Miktar, sert ve yumuşak buğday ununa (Frina) bağlı olarak değişir ve sert buğday unu ve Frina için yaklaşık 2,5 kilogram ve arpa unu için 1,75 kilogramdır. Undan yapılan ekmek miktarı ise sert buğday unu ve frina için 2,25 kilogram, arpa unu için 1,5 kilogramdır. Sert ve yumuşak buğday unundan (frina) yapılan ekmek miktarı 18 büyük somun veya 36 küçük somundur. Arpa unundan yapılan ekmek miktarı 12 büyük somundur.

Kimler zekâtla yükümlüdür ve kimler zekât alma hakkına sahiptir?

Kimler için vaciptir:

Her Müslüman zekâtını kendisi ödemekle yükümlü olduğu gibi, eşi, çocukları ve ana-babası gibi malî bakımdan kendisine muhtaç olan kimselerden de ödemekle yükümlüdür. Ayrıca evdeki hizmetçilerden zekât almak ve başkaları adına zekât vermek de caizdir.

Fıtır sadakasının bir kişiye farz olması için yerine getirilmesi gereken şartlar şunlardır:

1. Köleler Fıtır Zekatı ödemekle yükümlü olmadıklarından, kişi özgür olmalıdır.

2. Fıtır Sadakası gayrimüslimlerden istenmediğinden, kişinin Müslüman olması gerekir.

3. Kişi, borcunu ödemek için birinden borç para almak zorunda kalsa bile, fıtır sadakasını doğru zamanda ödeyebilmelidir.

4 Fıtır sadakası, mali açıdan bağımsız olan her Müslümandan beklenir. Ebeveynler, reşit olmayan çocukları için de Fıtır Sadakası ödemek zorundadır; yetişkin çocuklar ise kendi gelirleri varsa kendi Fıtır Sadakalarını ödemek zorundadır.

5 Fıtır sadakası, muhtaç anne-baba, muhtaç yetişkin çocuklar ve reşit olup olmadıklarına bakılmaksızın evlenmemiş kız çocukları gibi maddi olarak desteklenen akrabalar için de ödenmelidir. Fıtır sadakası koca tarafından karısı için ödenir ve babanın karısı için de ödenir.

Zekat alma hakkına sahip olanlar:

Sadece fakir veya muhtaç Müslümanlar zekât alma hakkına sahiptir. Fakir, günlük ekmeğini garanti edemeyen kişidir ve genellikle bir gün iş bulup diğer günler bulamadığı güvencesiz bir işte çalışan bir işçidir (günlük ücretli işçi). Yoksul, günlük ihtiyaçlarını karşılayamayan kişidir ve yoksuldan daha muhtaçtır. Çalışarak geçimini sağlayacak kadar aylık ücret alan bir işçi ya da emekçi yoksul ya da muhtaç sayılmaz.

‍

Ramazan Zekatının nakit olarak verilmesi:

Fıtır sadakasının nakit olarak verilmesinin fıkhı konusunda âlimler arasında ihtilaf vardır ve iki görüş vardır:

Birinci görüşe göre caiz değildir ve bu Maliki, Şafii ve Hanbeli mezheplerinin görüşüdür. Onların delili, bu konuda açık bir nassın bulunmaması, zikredilenle amel edilmesi ve meselenin tane şeklinde olmasıdır.

İkinci görüşe göre fıtır sadakasını nakit olarak ödemek genel olarak ya da belirli şartlar altında caizdir. Bu Hanefilerin görüşüdür ve İmam Buhari "el-Edebü'l-Müfred" adlı kitabında bu konuda birçok hadis ve rivayet nakletmiştir. İbn Hacer el-Askalani "el-Feth" adlı eserinde bu gelenekleri yorumlamış ve İbn Rüşd'ün Buhari'nin bu konuda Hanefilerle aynı görüşte olduğunu, ancak çoğu zaman onlardan farklı düşündüğünü söylemiştir. Aynı şekilde Ömer b. Abdülaziz, Hasan el-Basri ve diğerleri de aynı görüştedirler. Ebu Şeybe "Musannef" adlı eserinde bu konuda bilgi vermektedir.

Sonuç olarak, Maliki hukuk ekolünün görüşünün pratikte uygulanması kolay olmasa da her iki seçenek de kabul edilebilir. Bu nedenle, diğer görüşler de dikkate alınmalı ve Yüce Allah aksini izin verene kadar toplumumuzda uygulanmalıdır.

Almanya'da 2023 yılı için Ramazan Zekâtının kesin miktarı, gıdanın mevcut piyasa fiyatı gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Benim tahminime göre bu miktar kişi başına 10 Avro'dur ve bize ödenebilir.